Περιήγηση Στο Κάστρο

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ

Το Κάστρο κατά την επικρατέστερη άποψη ιδρύθηκε το 14^ο αιώνα, περί το 1360. Λόγω της πειρατείας, οι Σκιαθίτες εγκατέλειψαν τη βυζαντινή πολίχνη, η οποία βρισκόταν εκεί όπου είναι η πόλη της Σκιάθου σήμερα και έχτισαν το μεσαιωνικό οικισμό του Κάστρου, στο βόρειο άκρο της νήσου. Καθώς το φρούριο ήταν απροσπέλαστο από τη θάλασσα και η είσοδος σε αυτό ήταν δυνατή μόνο με την κινητή ξύλινη γέφυρα, εξασφάλιζε στους κατοίκους σχετική προστασία.

Το Κάστρο αποτελούσε περισσότερο φυσικό οχυρό παρά τεχνητό φρούριο. Για αυτό και στις τρεις πλευρές προς τη θάλασσα περιβάλλεται με ασθενέστερο τείχος, ενώ στο σημείο όπου ενώνεται με τη στεριά χτίστηκαν ισχυρότερα τείχη, η πύλη με τη ζεματίστρα και πύργος με κανόνι. Μέσα στο κάστρο τα σπίτια ήταν χτισμένα ασφυκτικά το ένα δίπλα στο άλλο, μικρά και σκοτεινά. Περιηγητές αναφέρουν ότι υπήρχαν 400 σπίτια, ενώ ο πληθυσμός κυμαινόταν από 500 έως 1500 άτομα. Υπήρχαν ακόμη περί τις 20 εκκλησίες με τέσσερεις ενορίες, δεξαμενές ύδατος, στέρνες, λουτρά και η Καγκελαρία, έδρα του ενετού διοικητή. Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας φτιάχτηκε το Τουρκικό διοικητήριο και το Τζαμί. Μαρτυρείται επίσης η ύπαρξη δύο αμυντικών πύργων και μικρών πυργίσκων.

Το 1829 οι Σκιαθίτες εγκατέλειψαν το κάστρο και επέστρεψαν στην παλαιά βυζαντινή πολίχνη, τη σημερινή πόλη της Σκιάθου. Φεύγοντας όμως δεν πήραν μόνο το νοικοκυριό τους. Αφαίρεσαν από τα σπίτια και άλλα κτήρια, όσα οικοδομικά υλικά μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ξανά, όπως κουφώματα, παράθυρα, πόρτες, σκεπές, ξυλεία. Για αυτό το Κάστρο ερήμωσε απότομα. Από τις 20 περίπου εκκλησίες και τα πεντακόσια σπίτια σήμερα σώζονται οι δύο ενοριακοί ναοί, ο ναός της Γεννήσεως του Χριστού και ο Άγιος Νικόλαος, ανακαινίστηκαν άλλες δύο, του Αγίου Βασιλείου και της Αγίας Μαρίνας, το Τζαμί του Τουρκικού διοικητηρίου, η δεξαμενή πόσιμου νερού στην είσοδο και η στέρνα ομβρίων υδάτων στο Χριστό, η πύλη με τη ζεματίστρα και τείχη περιμετρικά του Κάστρου, ενώ σε καλή κατάσταση βρίσκονται οι πολεμίστρες χαμηλά στο βόρειο άκρο της χερσονήσου.

ΟΙ ΠΑΤΗΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΑΪ-ΓΙΩΡΓΗ

Λίγα μέτρα πριν φτάσει κανείς στο Κάστρο, διακρίνει ανάμεσα στις πέτρες του παλιού καλντεριμιού μικρές κυλινδρικές οπές, όμοιες με πατημασιές αλόγου. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση πρόκειται για πατημασιές του Αϊ-Γιώργη, του οποίου τα βήματα άκουγαν οι κάτοικοι μέσα από το φρούριο τη νύχτα. Η παράδοση αυτή πιθανώς συνδέεται με  ναΐσκο του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος μαρτυρείται ότι βρισκόταν κοντά στην πύλη, άγνωστο που. Μια άλλη παράδοση θέλει τα σημάδια αυτά να είναι αποτυπώματα από το ‘‘άλογο του Χριστού’’.

Η Ι. ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΚΑΛΑΜΙ Η ΚΑΣΤΡΙΩΤΙΣΣΑ

Ελάχιστα γνωρίζουμε για τη Μονή αυτή. Με βάση τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του Καθολικού(τετρακιόνιο σταυροειδές εγγεγραμμένο) και άλλα τεχνικά χαρακτηριστικά η ίδρυσή της τοποθετείται μεταξύ του 15^ου και του 16^ου αιώνα. Η μόνη γραπτή μαρτυρία που έχουμε για την παλαιότητα της Μονής είναι το αφιερωτήριο του Κωνσταντή Μανωλάκη, ο οποίος αφιερώνει το 1764 το μισό νησί Τσουγκριά στη Μονή. Δεν γνωρίζουμε πότε εγκαταλείφθηκε και ερήμωσε. Πιθανώς όμως να καταστράφηκε κατά τα προεπαναστατικά κινήματα. Σώζεται στο ναό των Τριών Ιεραρχών Λειψανοθήκη της Μονής.

Η ΚΙΝΗΤΗ ΞΥΛΙΝΗ ΓΕΦΥΡΑ

Ο βράχος του Κάστρου ήταν απροσπέλαστος από τη θάλασσα και η είσοδος στον οικισμό ήταν δυνατή μόνο με την κινητή ξύλινη γέφυρα, που ένωνε τα δύο άκρα των τειχών. Κάτω από τη γέφυρα  είχαν λαξεύσει με τα χέρια βαθιά τάφρο. Κάθε βράδυ άλλα και σε έκτακτες περιπτώσεις οι φύλακες της πύλης τραβούσαν τη γέφυρα προς τα μέσα, αποκλείοντας την είσοδο σε όλους τους επίδοξους εισβολείς.

‘‘Πόσαις φοραίς, ὦ ἔρημο χωριό μου, ἄχ! ὦ Κάστρο μου, ἐπέρασα τὸ σάπιο ξύλινο γεφυράκι σου, μὲ τρέμοντα τὰ μέλη, μὲ καρδίαν πάλλουσαν, μὲ τὴν μαννοῦ μου τὴν γρῃά, γιὰ ν΄ ἀνάψωμε τὰ κανδηλάκια τ’ ἀσημένια τοῦ Χριστοῦ, ἤ καὶ γιὰ νὰ λειτουργήσουμε, καὶ ὕστερα νὰ συνάξουμε κάππαρι καὶ κρίταμα’’ (Ἀλ. Μωραϊτίδη, Ἀλτανοῦ).

Η ΠΥΛΗ

Η πύλη του Κάστρου, αποτελούσε το κύριο σημείο άμυνας μιας και ήταν το μόνο σημείο από το οποίο εξασφαλιζόταν η είσοδος στο φρούριο. Υπήρχε επιγραφή σε πορώδη λίθο η  οποία κατέρρευσε με τον σεισμό του 1989 και αναφερόταν στην ανακαίνιση της πύλης το 1619. Τελευταίο μέσο άμυνας η ζεματίστρα, από την οποία έριχναν στους επίδοξους εισβολείς καυτό λάδι. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση τις Κυριακές χόρευαν επάνω στην ‘‘ταράτσα’’ της πύλης.

Δίπλα στην πύλη υπήρχε το Κιόσκι όπου συναθροίζονταν οι προεστοί του νησιού.

‘‘Ταράτσα ἦτο ὑψηλὸς ἀκρόδομος ὑπεράνω τῆς σιδηρᾶς πύλης κτισμένος, μὲ τὰς πολεμίστρας καὶ μὲ τὴν ἀπαραίτητον ζεματίστραν του, τὴν ὕπερθεν τῆς πύλης μακρὰν ὀπήν, δι’ ἧς ὡς τελευταῖον ὅπλον καὶ καταφύγιον, ἠπείλουν νὰ ζεματίσωσι πάντα ἐπιδρομέα κατορθώσαντα νὰ ζυγώσῃ εἰς τὴν σιδηρᾶν πύλην κ’ ἐπιχειροῦντα νὰ τὴν βιάσῃ. Κιόσι (κιόσκι) ἦτο τὸ μικρὸν περίπτερον, ὅπου συνερχόμενοι ἐβουλεύοντο ἢ ἁπλῶς ἠργολόγουν οἱ προεστοί μὲ τὴν μακρὰν τσιμπούκαν, μὲ τὰς ποικιλτὰς μανίκας καὶ τὰς κεντητὰς ζώνας των’’ (Ἀλ. Παπαδιαμάντης, Φτωχός Ἅγιος)

ΤΖΑΜΙ

Το Κάστρο βρισκόταν υπό την βυζαντινή κυριαρχία από το 1360 μέχρι την άλωση. Το 1453 το ανέλαβαν υπό την προστασία τους οι Ενετοί, με την προϋπόθεση να τηρήσουν τα παλαιά προνόμια των Ενετών Γκίζι. Το 1538 κατέλαβε το Κάστρο ο Καπουδάν πασάς του Τουρκικού στόλου Χαϊρρεντίν Μπαρμπαρόσα. Παρέμεινε στην Τουρκική κατοχή έως το 1821, ενώ το 1660 για ένα μικρό διάστημα επέστρεψε στους Ενετούς μετά την πολιορκία του Φραγκίσκου Μοροζίνι. Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας χτίστηκε το Τουρκικό διοικητήριο μαζί με το Τζαμί για τις ανάγκες του Αγά και των λιγοστών Τούρκων που ζούσαν στο νησί. Το περιγράφει ο Αλ. Παπαδιαμάντης στο διήγημά του  Ο Αβασκαμός του Αγά..

‘‘ Ὅμοιον μὲ νεκρικὸν κρανίον ἀρτίως ἐκταφέντος σκελετοῦ, μὲ τὰς κόγχας κενὰς ὀφθαλμῶν, μὲ τὴν μύτην φαγωμένην, φοβερὸν θέαμα, σκέλεθρον γυμνὸν καὶ παγωμένον φαντάζει ἀπὸ μακρὰν τὸ μικρὸν τζαμίον τοῦ ἐρημωμένου χωρίου’’…‘‘καὶ δίπλα του προκύπτει ὑψηλὸν τὸ κονάκι, μὲ τρεῖς τοίχους ἀκόμη ὀρθούς, μὲ τὴν στέγην πεσμένην κάτω, λείψανα παρελθόντων αἰώνων’’…

‘‘Καὶ ὅμως τὸ κονάκι αὐτὸ ἐκατοικεῖτο μίαν φοράν, καὶ εἰς τὸ τζαμίον ἐκεῖνο ἀντήχει ποτὲ προσευχὴ εἰς τὸν Ἀλλάχ, καὶ προσκύνημα ἐγίνετο συχνὰ καθ’ ὅλους τοὺς τύπους. Εἶναι ἀληθὲς ὅτι εἷς μόνος Ἀγὰς ὑπῆρχε, διὰ τὸν τύπον, εἰς ὅλον τὸ χωρίον, τὸ ὁποῖον ἐπλήρωνεν ἐτησίως κατ’ ἀποκοπὴν 2 ἢ 3 ἑκατοντάδας γροσίων εἰς τὴν Πύλην’’.

 (Ἀλ. Παπαδιαμάντη, Ὁ Ἀβασκαμὸς τοῦ Ἀγὰ).

ΑΓΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ

Ερειπωμένος σήμερα ναός, κτίσμα του 17^ου αιώνα. Σήμερα σώζεται μόνο η Εικόνα των Δώδεκα Αποστόλων.

ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΕΚΛΑ


Παλαιός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, κτίστηκε περί τα τέλη του 16^ου ή τις αρχές του 17^ου αιώνα. Η ονομασία Πρέκλα προέρχεται πιθανώς από τη λατινική λέξη preclarus(υπερένδοξος). Στην εκκλησία αυτή διαδραματίζεται το διήγημα του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, Ο ρεμβασμός του Δεκαπενταυγούστου. Τα τελευταία χρόνια τελείται υπαίθρια Αγρυπνία το Σάββατο μετά τις 15 Αυγούστου.

Η μετώπη του τέμπλου όπως και η Εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου φυλάσσονται στον Ι. Ναό Τριών Ιεραρχών Σκιάθου.

‘‘Τὸ ἐκκλησίδιον ἦτον εὐπρεπέστατον, ὡραῖα στολισμένον καὶ εἶχε καλὰς εἰκόνας, καὶ μάλιστα τὴν φερώνυμον, τὴν γλυκεῖαν Παναγίαν τὴν Πρέκλαν, σκαλιστὸν χρυσωμένον τέμπλον, πολυέλαιον καὶ μανουάλια ὀρειχάλκινα, κανδήλια ἀργυρᾶ.’’…

‘‘Τόν παλαιὸν καιρόν, πρὸ τοῦ Εἰκοσιένα, ὅταν τὸ σήμερον ἔρημον καὶ κατηρειπωμένον χωρίον ἐκατοικεῖτο ἀκόμη, ὅλοι οἱ κάτοικοι καὶ τῶν δύο ἐνοριῶν ἤρχοντο εἰς τὸν ναὸν τῆς Πρέκλας, ὅστις ἦτο ἁπλοῦν παρεκκλήσιον, ν᾿ ἀκούσωσι τὰς ψαλλομένας Παρακλήσεις καθ᾿ ὅλον τὸν Δεκαπενταύγουστον’’ (Ἀλ. Παπαδιαμάντη, Ὁ ρεμβασμὸς τοῦ Δεκαπενταυγούστου).

Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ

Ο Ναός της Γεννήσεως του Χριστού, υπήρξε ο κεντρικός ναός του μεσαιωνικού φρουρίου και έδρα της επισκοπής Σκιάθου. Από τις επιγραφές του τέμπλου, των εικόνων, τα τεχνικά και κατασκευαστικά στοιχεία του Ναού συμπεραίνουμε ότι κατασκευάστηκε περί τα μέσα του 17^ου αιώνα. και ανακαινιζόταν ανά τακτικά διαστήματα. Ωστόσο ο αρχικός Ναός είχε χτιστεί πρωτύτερα, μιας και αποτελούσε  τη μητρόπολη της πόλης του Κάστρου από τον 14^ο αιώνα.

Το τέμπλο αποτελείται από δύο τμήματα, από το κάτω το οποίο είναι σύγχρονο με την Εκκλησία και το πάνω μεταγενέστερο.

Οι Εικόνες του τέμπλου έχουν μεταφερθεί στους ενοριακούς Ναούς. Οι Δεσποτικές Εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, της γεννήσεως του Χριστού, της Αποτομής του Προδρόμου και των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού φυλάσσονται  στον Ενοριακό ναό της Παναγίας της Λιμνιάς, μαζί με τα βημόθυρα του τέμπλου.  Οι δύο πρώτες έχουν χρονολογία 1652 και 1657 και είναι έργα του Ιεροδιακόνου Αντωνίου του Κρητός που εργαζόταν στη Σκόπελο μέχρι το 1730 περίπου. Ο Αντώνιος ο Κρής αγιογράφησε και τα βημόθυρα, όπου παρουσιάζεται ο Ευαγγελισμός και τέσσερις ιεράρχες. Η Εικόνα της Γεννήσεως ιστορήθηκε το 1779 ‘‘δια συνδρομής και εξόδου του πανιερωτάτου και λογιωτάτου Κυρίου Ανανίου αρχιεπισκόπου Τζίας και Θερμίων του εκ της νήσου Σκιάθου’’, ο οποίος ήταν λόγιος. Το Δωδεκάορτο μαζί με την Μεγάλη δέηση του άνω τμήματος του τέμπλου, έργα του Αντωνίου του Κρητός, φυλάσσονται μαζί με τον Χορό των Προφητών που αποτελείται από 26 εικόνες, της Παναγίας και των Προφητών, στον Μητροπολιτικό ναό Τριών Ιεραρχών Σκιάθου.

Οι τοιχογραφίες μπορούν να τοποθετηθούν χρονικά μεταξύ των ετών 1650-1740.

Τελείται Αγρυπνία 2 φορές το χρόνο, της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος 5 με 6 Αυγούστου και την τρίτη ημέρα των Χριστουγέννων, 26 προς 27 Δεκεμβρίου, όταν ο καιρός το επιτρέπει.

Το Ναό περιγράφει ο Αλ. Παπαδιαμάντης στο ομώνυμο διήγημά του Χριστός στο Κάστρο.

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Μια από τις τέσσερις Ενορίες του μεσαιωνικού οικισμού, κτίσμα του 17^ου αιώνα.. Στα μεταγενέστερα χρόνια του οικισμού του Κάστρου υπήρξε ενορία γύρω από την οποία είχαν συγκεντρωθεί  οι οικογένειες των πλουσίων καραβοκύρηδων. Οι εικόνες του τέμπλου φυλάσσονται στον Ι. Ναό  Παναγίας της Λιμνιάς. Τελείται αγρυπνία 2 φορές το χρόνο, στη μνήμη του 5 με 6 Δεκεμβρίου και κατά την ανακομιδή των λειψάνων του 19 με 20 Μαΐου.

ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

Μια από τις τέσσερις Ενορίες του μεσαιωνικού οικισμού, κτίσμα του 16^ου ή 17^ου αιώνα. Ανακαινίστηκε εκ βάθρων το 1995. Η εικόνα του Αγίου Βασιλείου φυλάσσεται στον Ι. Ναό Τριών Ιεραρχών. Εορτάζει το δεύτερο Σάββατο μετά το Πάσχα, ως κινητή εορτή,  ημέρα κατά την οποία τελείται θεία Λειτουργία.

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΜΕΓΑΛΟΜΑΤΑ

Πρόκειται για ερειπωμένο κτίσμα του 17^ου αιώνα. Εόρταζε το Σάββατο του Ακαθίστου. Το αναφέρει ο Αλ. Παπαδιαμάντης στο διήγημά του Τα κρούσματα. Η Εικόνα της Παναγίας της Μεγαλομάτας φυλάσσεται στον Ι. Ν. Τριών Ιεραρχών. Πρόσφατα καθαρίστηκε ο χώρος από τις προσχώσεις και τελείται υπαίθρια Αγρυπνία το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Ιουλίου.

ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ

Μια από τις τέσσερις Ενορίες του μεσαιωνικού οικισμού. Από αυτή σώζεται μικρό λάβαρο της Αναστάσεως που στο αριστερό άκρο του απεικονίζεται η Αγία Μαρίνα, όπως επίσης και η εικόνα της Αγίας Μαρίνας. Ανακαινίστηκε εκ βάθρων. Στις 16 με 17 Ιουλίου τελείται αγρυπνία.

ΚΑΝΟΝΙ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΙΑΣ

Η κορυφή του Κάστρου, η γνωστή ως Μπαρμπεράκι, αποτελούσε προπύργιο και  κεντρικό σημείο άμυνας του φρουρίου, καθώς από εκεί επέβλεπαν όλη τη γύρω περιοχή. Το κανόνι το οποίο ήταν τοποθετημένο επάνω σε περιστρεφόμενη βάση το ονόμαζαν κανόνι της αναγκιάς δηλαδή της ανάγκης, με το οποίο απαντούσαν στα πυρά των εχθρικών πλοίων.

Η ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ

Η δεξαμενή πόσιμου νερού στην είσοδο του Κάστρου χρησίμευε ως χώρος αποθήκευσης ύδατος το οποίο μετέφεραν οι κάτοικοι του οικισμού από τις πηγές του νησιού, όταν επέστρεφαν από τα κτήματά τους. Υπήρχε υδρονόμος που κατέγραφε την ποσότητα του νερού που αναλογούσε σε κάθε οικογένεια.

Παρόμοια χρήση είχε και το κτήριο που βρίσκεται δίπλα στα ερείπια της Παναγίας τη μεγαλομάτας. Δεν γνωρίζουμε εάν οι δύο δεξαμενές συνδεόταν με κάποιο σύστημα σωληνώσεων.

Για την αποθήκευση νερού χρησίμευε και η κινστέρνα ομβρίων υδάτων πίσω από το Ναό του  Χριστού, η οποία είχε κατασκευαστεί με θηραϊκή γη και η επιφάνειά της εσωτερικά είχε επικαλυφθεί με πορσελάνη.
                 

ΕΡΕΙΠΙΑ ΚΑΓΚΕΛΑΡΙΑΣ(;) Η ΜΕΓΑΛΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΚΤΗΡΙΟΥ

Η συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων του Κάστρου, κατά τα πεντακόσια χρόνια ζωής του, ήταν αρκετά δύσκολες. Τα πράγματα χειροτέρεψαν με την έξαρση της πειρατείας και τις ληστρικές επιδρομές από Λιβορνέζους, Ιωαννίτες ιππότες, Τούρκους και Έλληνες πειρατές τον ΙΖ΄. Η πειρατεία συνεχίστηκε μέχρι το 1829 με το πλιάτσικο. Το 1771 ο Αλέξιος Ορλώφ λαφυραγώγησε τις Σποράδες, ενώ ο Γιώργης Τζόγκανος εισέβαλε στο Κάστρο και το λεηλάτησε, πυρπολώντας την Καγκελαρία του νησιού και μαζί τα μεσαιωνικά αρχεία του Φρουρίου. Υπέφεραν ακόμη από τους Ολύμπιους επαναστάτες, τους Λιάπηδες, που εγκαταστάθηκαν στο νησί το 19^ο αιώνα. Το 1826 κυρίευσε και λαφυραγώγησε το φρούριο οικτρά ο Τσάμης Καρατάσσος.

Από την άλλη μεριά οι κατά καιρούς προστάτες, τόσο οι Ενετοί όσο και οι Τούρκοι  καταδυνάστευαν τους κατοίκους χωρίς να παρέχεται η παραμικρή ασφάλεια. Ορισμένοι Ενετοί ραίκτωρες ήταν τόσο καταπιεστικοί, που η αγανάκτηση των κατοίκων ήταν τέτοια, ώστε να φτάσουν στην αποτρόπαια πράξη να παραδώσουν το Κάστρο στον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα, δολοφονώντας τον ενετό διοικητή που είχε τραυματιστεί στην μάχη, πράγμα που πλήρωσαν με τη ζωή τους. Αλλά και με τους Τούρκους τα πράγματα δεν βελτιώθηκαν. Πλήρωναν χαράτσι κοντά στα 18.000 γρόσια ετησίως, ενώ ήταν υποχρεωτική η ναυτολογία στον Τουρκικό στόλο που μεταβλήθηκε αργότερα σε φόρο, τα μελαχικά. Ωστόσο δεν παρείχετο καμιά ασφάλεια στη θάλασσα. Μόνο τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας οι σκιαθίτες κατόρθωσαν και ξεκίνησαν να ασχολούνται με την ναυσιπλοΐα, αποκτώντας δικά τους πλοία, αρκετοί δε συμμετείχαν στα προεπαναστατικά κινήματα και την επανάσταση του 1821.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης αναφέρεται στο Κάστρο στα εξής διηγήματά του: ‘‘Στο Χριστό στο Κάστρο’’, ‘‘Τα Κρούσματα’’, ‘‘Τα μαύρα κούτσουρα’’, ‘‘Ο αβασκαμός του Αγά’’, ‘‘Ο γάμος του Καραχμέτη’’, ‘‘Ο Ρεμβασμός του Δεκαπενταυγούστου’’, ‘‘Το Χατζόπουλο’’, ο ‘‘Φτωχός Άγιος’’, ‘‘Επιμυθείς εις τον βράχον, ο Χαραμάδος’’

Του Αλεξάνδρου Μωραϊτίδη ‘‘Η θειά Μυγδαλίτσα’’, η ‘‘Αλτανού’’, ο ‘‘Σκαλικάνδζαρος’’ αντλούν το θέμα τους από το παλαιό φρούριο.
For Castle's Tour guide in English press here