Όπως αναφέρουμε και στην αφιερωμένη
στην ιστορική αναδρομή σελίδα, το Κάστρο κατοικείται ήδη από τα μέσα του 14ου
αιώνα. Ωστόσο τα μνημεία του Κάστρου και ιδιαίτερα ο Ναός του Χριστού αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα μεταβυζαντινής τέχνης, της ύστερης περιόδου, από τα τέλη του 16ου αιώνα έως τα μέσα του 17ου αιώνα, πράγμα που βεβαιώνει τις αλλεπάλληλες καταστροφές που υφίστατο το Μεσαιωνικό χωριό της Σκιάθου, από τους κατά καιρούς επιδρομείς και κατακτητές.
Ο κύριος όγκος των Ιερών εικόνων του φρουρίου προέρχονται από το αγιογραφικό εργαστήριο του Υποδιακόνου Αντωνίου του Κρητός, ο οποίος εγκαταβίωσε στη Σκόπελο και έργα του υπάρχουν όχι μόνο στα νησιά των Σποράδων αλλά και στην περιοχή του Πηλίου.
Στο Ναό της Γεννήσεως του Χριστού στο Κάστρο έργα της δικής του χειρός είναι οι δύο δεσποτικές, του Χριστού και της Θεοτόκου ένθρονοι, όλο το δωδεκάορτο, αποτελούμενο από 35 εικόνες, όπως και η μεγάλη Δέηση, τοποθετημένες σε δύο διαζώματα, στην ανακατασκευή του τέμπλου, άνωθεν της Ωραίας Πύλης, πενήντα χρόνια αργότερα από το αρχικό, κατά προσέγγισιν, καθώς επίσης και η Εικόνα του Δεσποτικού, του Χριστού Παντοκράτορος, έργο αντιπροσωπευτικό της επιρροής του από το Κρητικό ζωγραφικό ρεύμα.
Ο Αντώνιος ο Κρής αγιογράφησε ακόμη τα βημόθυρα, όπου παρουσιάζεται ο Ευαγγελισμός και τέσσερις ιεράρχες, και τα λυπητερά με την Σταύρωση του Τέμπλου.
Ακόμη, η εφέστιος εικόνα της Κοιμήσεως γνωστή ως Παναγία Πρέκλα, από τον ομώνυμο ερειπωμένο σήμερα Ναό, παρετυμολογία του επιθέτου preclarous που σημαίνει υπερένδοξος και αποτελεί πιθανό κατάλοιπο της Ενετοκρατίας, με χρονολογία ΑΧΝΕ (1652). Την εικόνα αυτή περιγράφει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο διήγημά του Ρεμβασμός τού Δεκαπενταυγούστου:
Ιδιαίτερη δε υπάρχει η εικόνα της κυρίας των Αγγέλων, έργο των αρχών του 16ου αιώνα, η οποία υπήρξε λιτανευτικό εικόνισμα με το χαρακτηριστικό άξονα στο κάτω μέρος της, ώστε να την επακουμβούν όσοι την κρατούν κατά τη διάρκεια της Λιτανείας προς μικράν αναψυχή.
Στα μέσα του 16ου ή έως τις αρχές του 17ου μπορούμε να υποθέσουμε κατά προσέγγισιν ότι ιστορήθηκε η εικόνα της Παναγίας της ''Μεγαλομάτας'', την οποία αναφέρει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο διήγημά του Τα Κρούσματα:
Το 18ο αιώνα συναντούμε αρκετές Εικόνες. Η Εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού από τον ομώνυμο Ναό του στο Κάστρο, αφιέρωμα του εκ Σκιάθου καταγομένου Αρχιεπισκόπου Κέας Ανανία. Η Εικόνα της Γεννήσεως ιστορήθηκε το 1779 ‘‘Διὰ συνδρομῆς καὶ ἐξόδου τοῦ πανιερωτάτου καὶ λογιωτάτου Κυρίου Ἀνανίου ἀρχιεπισκόπου Τζίας καὶ Θερμίων τοῦ ἐκ τῆς νήσου Σκιάθου’’, ο οποίος ονομαζόταν Βραδύγλωσσος και ήταν λόγιος, και την περιγράφει και αυτή ο Παπαδιαμάντης στο διήγημά του Στὸ Χριστὸ στὸ Κάστρο, ''τὴν μεγάλην εἰκόνα τῆς Γεννήσεως, ὅπου «Παρθένος καθέζεται τὰ Χερουβεὶμ μιμουμένη», ὅπου θεσπεσίως μαρμαίρουσιν αἱ μορφαὶ τοῦ θείου Βρέφους καὶ τῆς ἀμώμου Λεχοῦς, ὅπου ζωνταναὶ παρίστανται αἱ ὄψεις τῶν ἀγγέλων, τῶν μάγων καὶ τῶν ποιμένων, ὅπου νομίζει τις ὅτι στίλβει ὁ χρυσός, εὐωδιάζει ὁ λίβανος καὶ βαλσαμώνει ἡ σμύρνα, καὶ ὅπου, ὡς ἐὰν ἡ γραφικὴ ἐλάλει, φαντάζεταί τις ἐπὶ μίαν στιγμὴν ὅτι ἀκούει τό, Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ!''.
Από τον ίδιο Ναό προέρχεται ο χορός των Προφητών. Πρόκειται για κυκλοτερές ξύλινο στεφάνι, που κρεμόταν στο κέντρο του Ναού, γύρω από τον πολύέλαιο, και αποτελείται από 24 μικρές εικόνες όπου εικονίζονται οι Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, που προσβλέπουν σεβίζοντες στην κεντρική στο χορό απεικόνιση της Θεοτόκου, της εκπλήρωσης των Προφητών.
'Ἐν τῷ μέσῳ δὲ κρέμαται ὁ μέγας ὀρειχάλκινος καὶ πολύκλαδος πολυέλεος, καὶ ὁλόγυρα ὁ κρεμαστὸς χορός, μὲ τὰς εἰκόνας τῶν Προφητῶν καὶ Ἀποστόλων, ὑφ᾽ ὃν ἐτελοῦντο τὸ πάλαι οἱ σεμνοὶ γάμοι τῶν χριστιανικῶν ἀνδρογύνων''(Αλ. Παπαδιαμάντη, Στὸ Χριστὸ στὸ Κάστρο).
Της ιδίας περιόδου εικόνες είναι ο άγιος Γεώργιος, που φέρει την επιγραφή ''Δέησις τῶν δούλων τοῦ σου Ἅγιε, Ἰωάννου σὺν τῆς συμβίας καὶ τῶν τέκνων αὐτῶν 1758. Διὰ συνδρομῆς καὶ ἐξόδου Γιαννάκη τῆς ποτὲ Συνιώρας'', και πιθανολογείται ότι προέρχεται από εκκλησία του αγίου κοντά στην Πύλη του Φρουρίου, άγνωστης σήμερα.
Η εικόνα της αγίας Παρασκευής από ομώνυμο ερειπώδη Ναό, που φέρει την επιγραφή ''Διὰ συνδρομῆς καὶ ἐξόδου τοῦ λογιωτάτου καὶ εὐγενεστάτου κυρίου κυρ Λογοθέτου Φραγκούλη καὶ ἐπιτρόπων τῆς Ἐκκλησίας ΑΨΝΒ (1752) - ΖCΞ (7260 από κτίσεως κόσμου)'' και έχει και αυτή το χαρακτηριστικό πλαίσιο όπου αναγράφεται το απολυτίκιο του αγίου, γεγονός που ταυτοποιεί την εικόνα από τον ίδιο χρωστήρα.
στην ίδια περίοδο ανήκει και η Εικόνα της Παναγίας ''Αγγελοκρατούσης''.
Από τον σωζόμενο Ναό του Αγίου Βασιλείου προέρχεται η εφέστιος εικόνα του αγίου, με φωτοστέφανο από ασήμι και έγχρωμο κάμπο, ζωηρά χρώματα και αυστηρή μορφή.
από τον Ναό του Αγίου Νικολάου προέρχονται οι εικόνες του τέμπλου, του Αγίου Νικολάου, όπως επίσης και η εφέστιος εικόνα του Αγίου, που φέρει επιγραφή ''Δέησις τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ Νικολάκη Γεωργίου 1807'', από τα τελευταία έργα εντός του Φρουρίου.
από τον ερειπώδη σήμερα Ναό των Αγίων Αποστόλων προέρχεται και η εφέστιος εικόνα των Αγίων Αποστόλων, σε τύπο Μεγάλης Δεήσεως.
Αλλά και η εικόνα της Παναγίας της Λιμνιάς, εφέστιος στην Ενορία της Παναγίας της Λιμνιάς, στο σημερινό χωριό της Σκιάθου, που πρώτοι εποίκισαν οι Ελήμνιοι πρόσφυγες το αρχές του 19ου, της οποίας το αργυρό πουκάμισο κατασκευάστηκε εντός του Φρουρίου του Κάστρου, την 1η Ιουνίου του 1822 από τον Δημήτριο ''Χρυσοχό''.
<<πίσω
Ο κύριος όγκος των Ιερών εικόνων του φρουρίου προέρχονται από το αγιογραφικό εργαστήριο του Υποδιακόνου Αντωνίου του Κρητός, ο οποίος εγκαταβίωσε στη Σκόπελο και έργα του υπάρχουν όχι μόνο στα νησιά των Σποράδων αλλά και στην περιοχή του Πηλίου.
Στο Ναό της Γεννήσεως του Χριστού στο Κάστρο έργα της δικής του χειρός είναι οι δύο δεσποτικές, του Χριστού και της Θεοτόκου ένθρονοι, όλο το δωδεκάορτο, αποτελούμενο από 35 εικόνες, όπως και η μεγάλη Δέηση, τοποθετημένες σε δύο διαζώματα, στην ανακατασκευή του τέμπλου, άνωθεν της Ωραίας Πύλης, πενήντα χρόνια αργότερα από το αρχικό, κατά προσέγγισιν, καθώς επίσης και η Εικόνα του Δεσποτικού, του Χριστού Παντοκράτορος, έργο αντιπροσωπευτικό της επιρροής του από το Κρητικό ζωγραφικό ρεύμα.
Ο Αντώνιος ο Κρής αγιογράφησε ακόμη τα βημόθυρα, όπου παρουσιάζεται ο Ευαγγελισμός και τέσσερις ιεράρχες, και τα λυπητερά με την Σταύρωση του Τέμπλου.
Ακόμη, η εφέστιος εικόνα της Κοιμήσεως γνωστή ως Παναγία Πρέκλα, από τον ομώνυμο ερειπωμένο σήμερα Ναό, παρετυμολογία του επιθέτου preclarous που σημαίνει υπερένδοξος και αποτελεί πιθανό κατάλοιπο της Ενετοκρατίας, με χρονολογία ΑΧΝΕ (1652). Την εικόνα αυτή περιγράφει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο διήγημά του Ρεμβασμός τού Δεκαπενταυγούστου:
‘‘Τὸ ἐκκλησίδιον ἦτον εὐπρεπέστατον, ὡραῖα στολισμένον καὶ εἶχε
καλὰς εἰκόνας, καὶ μάλιστα τὴν φερώνυμον, τὴν γλυκεῖαν Παναγίαν τὴν Πρέκλαν,
σκαλιστὸν χρυσωμένον τέμπλον, πολυέλεον καὶ μανουάλια ὀρειχάλκινα, κανδήλια ἀργυρᾶ.
Ἔφερε πάντοτε ὁ ἰδιοκτήτης μαζί του τὴν βαρεῖαν ὑπερμεγέθη κλεῖδα τῆς δρυΐνης
θύρας τῆς στερεᾶς, καὶ δὲν ἔλειπε συχνὰ νὰ ἐπισκέπτεται τὴν Παναγίαν του· ἱερόσυλος
εὐτυχῶς κανεὶς ἀκόμη δὲν εἶχεν ἀναφανῆ εἰς τὰ μέρη αὐτά’’...
Εικόνα παλαιότερη των έργων του Αντωνίου, πιθανώς υπάρχει η εφέστιος εικόνα της αγίας Κυριακής, από τον ομώνυμο ερειπώδη Ναό της, που απειχεί τεχνοτροπικά πρότυπα παλαιότερα.
Ιδιαίτερη δε υπάρχει η εικόνα της κυρίας των Αγγέλων, έργο των αρχών του 16ου αιώνα, η οποία υπήρξε λιτανευτικό εικόνισμα με το χαρακτηριστικό άξονα στο κάτω μέρος της, ώστε να την επακουμβούν όσοι την κρατούν κατά τη διάρκεια της Λιτανείας προς μικράν αναψυχή.
Στα μέσα του 16ου ή έως τις αρχές του 17ου μπορούμε να υποθέσουμε κατά προσέγγισιν ότι ιστορήθηκε η εικόνα της Παναγίας της ''Μεγαλομάτας'', την οποία αναφέρει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο διήγημά του Τα Κρούσματα:
‘‘ Ἦτον μία μεγάλη εἰκὼν τῆς
Θεοτόκου, ἀρχαϊκή, μὲ ἁδροὺς χαρακτῆρας, μὲ πρόσωπον τὸ διπλάσιον τοῦ φυσικοῦ,
μὲ μεγάλους, πολὺ μεγάλους ὀφθαλμούς, καὶ μὲ τὸν Χριστόν, ἓν βρέφος μὲ
παμμεγίστην κεφαλήν, φοροῦν χιτῶνα ἐπίχρυσον, φωτεινόν, «τὸν ἀναβαλλόμενον τὸ φῶς
ὡς ἱμάτιον»’’… ‘‘κ᾽ ἐκοίταξεν ἐπὶ μακρόν, εἰς τὸ φρῖσσον φῶς τῶν πυρσῶν τῆς
κανδήλας, τὰ μεγάλα ὄμματα τῆς Παναγίας, τὰ ὁποῖα ἐφαίνοντο νὰ τὸν προσβλέπουν
μετ᾽ ἀύλου θωπείας καὶ ἐπιεικίας βασιλοπρεπῶς, μέσον τῶν ὑάλων τοῦ παραθύρου’’.
Το 18ο αιώνα συναντούμε αρκετές Εικόνες. Η Εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού από τον ομώνυμο Ναό του στο Κάστρο, αφιέρωμα του εκ Σκιάθου καταγομένου Αρχιεπισκόπου Κέας Ανανία. Η Εικόνα της Γεννήσεως ιστορήθηκε το 1779 ‘‘Διὰ συνδρομῆς καὶ ἐξόδου τοῦ πανιερωτάτου καὶ λογιωτάτου Κυρίου Ἀνανίου ἀρχιεπισκόπου Τζίας καὶ Θερμίων τοῦ ἐκ τῆς νήσου Σκιάθου’’, ο οποίος ονομαζόταν Βραδύγλωσσος και ήταν λόγιος, και την περιγράφει και αυτή ο Παπαδιαμάντης στο διήγημά του Στὸ Χριστὸ στὸ Κάστρο, ''τὴν μεγάλην εἰκόνα τῆς Γεννήσεως, ὅπου «Παρθένος καθέζεται τὰ Χερουβεὶμ μιμουμένη», ὅπου θεσπεσίως μαρμαίρουσιν αἱ μορφαὶ τοῦ θείου Βρέφους καὶ τῆς ἀμώμου Λεχοῦς, ὅπου ζωνταναὶ παρίστανται αἱ ὄψεις τῶν ἀγγέλων, τῶν μάγων καὶ τῶν ποιμένων, ὅπου νομίζει τις ὅτι στίλβει ὁ χρυσός, εὐωδιάζει ὁ λίβανος καὶ βαλσαμώνει ἡ σμύρνα, καὶ ὅπου, ὡς ἐὰν ἡ γραφικὴ ἐλάλει, φαντάζεταί τις ἐπὶ μίαν στιγμὴν ὅτι ἀκούει τό, Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ!''.
Από τον ίδιο Ναό προέρχεται ο χορός των Προφητών. Πρόκειται για κυκλοτερές ξύλινο στεφάνι, που κρεμόταν στο κέντρο του Ναού, γύρω από τον πολύέλαιο, και αποτελείται από 24 μικρές εικόνες όπου εικονίζονται οι Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, που προσβλέπουν σεβίζοντες στην κεντρική στο χορό απεικόνιση της Θεοτόκου, της εκπλήρωσης των Προφητών.
'Ἐν τῷ μέσῳ δὲ κρέμαται ὁ μέγας ὀρειχάλκινος καὶ πολύκλαδος πολυέλεος, καὶ ὁλόγυρα ὁ κρεμαστὸς χορός, μὲ τὰς εἰκόνας τῶν Προφητῶν καὶ Ἀποστόλων, ὑφ᾽ ὃν ἐτελοῦντο τὸ πάλαι οἱ σεμνοὶ γάμοι τῶν χριστιανικῶν ἀνδρογύνων''(Αλ. Παπαδιαμάντη, Στὸ Χριστὸ στὸ Κάστρο).
Της ιδίας περιόδου εικόνες είναι ο άγιος Γεώργιος, που φέρει την επιγραφή ''Δέησις τῶν δούλων τοῦ σου Ἅγιε, Ἰωάννου σὺν τῆς συμβίας καὶ τῶν τέκνων αὐτῶν 1758. Διὰ συνδρομῆς καὶ ἐξόδου Γιαννάκη τῆς ποτὲ Συνιώρας'', και πιθανολογείται ότι προέρχεται από εκκλησία του αγίου κοντά στην Πύλη του Φρουρίου, άγνωστης σήμερα.
Η εικόνα της αγίας Παρασκευής από ομώνυμο ερειπώδη Ναό, που φέρει την επιγραφή ''Διὰ συνδρομῆς καὶ ἐξόδου τοῦ λογιωτάτου καὶ εὐγενεστάτου κυρίου κυρ Λογοθέτου Φραγκούλη καὶ ἐπιτρόπων τῆς Ἐκκλησίας ΑΨΝΒ (1752) - ΖCΞ (7260 από κτίσεως κόσμου)'' και έχει και αυτή το χαρακτηριστικό πλαίσιο όπου αναγράφεται το απολυτίκιο του αγίου, γεγονός που ταυτοποιεί την εικόνα από τον ίδιο χρωστήρα.
στην ίδια περίοδο ανήκει και η Εικόνα της Παναγίας ''Αγγελοκρατούσης''.
Από τον σωζόμενο Ναό του Αγίου Βασιλείου προέρχεται η εφέστιος εικόνα του αγίου, με φωτοστέφανο από ασήμι και έγχρωμο κάμπο, ζωηρά χρώματα και αυστηρή μορφή.
από τον Ναό του Αγίου Νικολάου προέρχονται οι εικόνες του τέμπλου, του Αγίου Νικολάου, όπως επίσης και η εφέστιος εικόνα του Αγίου, που φέρει επιγραφή ''Δέησις τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ Νικολάκη Γεωργίου 1807'', από τα τελευταία έργα εντός του Φρουρίου.
από τον ερειπώδη σήμερα Ναό των Αγίων Αποστόλων προέρχεται και η εφέστιος εικόνα των Αγίων Αποστόλων, σε τύπο Μεγάλης Δεήσεως.
Αλλά και η εικόνα της Παναγίας της Λιμνιάς, εφέστιος στην Ενορία της Παναγίας της Λιμνιάς, στο σημερινό χωριό της Σκιάθου, που πρώτοι εποίκισαν οι Ελήμνιοι πρόσφυγες το αρχές του 19ου, της οποίας το αργυρό πουκάμισο κατασκευάστηκε εντός του Φρουρίου του Κάστρου, την 1η Ιουνίου του 1822 από τον Δημήτριο ''Χρυσοχό''.
<<πίσω
